Vruchtbaarheid en ovulatie: wat je moet weten
Wil je zwanger worden of je lichaam beter leren kennen? Dan is het slim om te begrijpen wat er gebeurt tijdens je cyclus en vooral rond je ovulatie. De eisprong is hét moment waarop een eicel vrijkomt en bevruchting mogelijk is. Maar hoe weet je wanneer dat precies gebeurt? En welke signalen geven je lichaam en hormonen af?
In dit artikel duiken we in de basis van vruchtbaarheid en ovulatie, zodat jij beter weet wanneer je de meeste kans hebt om zwanger te worden of juist niet.
Wat is ovulatie en wanneer vindt het plaats?
De eisprong is het proces waarbij een rijpe eicel vrijkomt uit een van de eierstokken en door de eileider wordt geleid, klaar voor bevruchting.2
Maar hoe en wanneer gebeurt dit allemaal? Je hebt misschien al gehoord van de verschillende fasen van je cyclus. De eisprong vindt plaats in het midden:3
- Na je menstruatie komt je lichaam in de folliculaire fase, waarin een rijpe eicel zich in de eierstokken begint te ontwikkelen.
- Een piek in het luteïniserend hormoon (LH) zet de eisprong in gang en de eicel komt vrij.
- Het lichaam komt in de luteale fase, waarin het zich voorbereidt op de zwangerschap. Het baarmoederslijmvlies wordt dikker in afwachting van een bevruchte eicel.
- Als er geen bevruchting plaatsvindt, breekt het baarmoederslijmvlies af en word je ongesteld.
Hoe lang duurt de eisprong?
Zodra het eitje vrijkomt uit de eierstok, leeft het ongeveer 24 uur.1 Het vruchtbare venster, de tijd waarin je zwanger kunt worden, duurt echter langer dan 1 dag.
Vruchtbaarheid en de ovulatiecyclus
Je vruchtbare periode begint meestal ongeveer 5 dagen voor de ovulatie en duurt tot ongeveer 24 uur na de ovulatie.4
Dit komt doordat sperma tot 5 dagen in het lichaam kan overleven. Dus sperma dat dagen eerder het voortplantingssysteem is binnengedrongen, kan nog steeds aanwezig zijn en de eicel bevruchten zodra deze vrijkomt.1
Wanneer moet ik proberen zwanger te worden?
De beste tijd om het te proberen is 1-2 dagen voor de eisprong, vooral op dagen dat je helder, rekbaar baarmoederhalsvocht (afscheiding) opmerkt. Dat helpt om de overleving en het transport van sperma te optimaliseren.4
Sperma kan langer overleven dan een eicel, dus als ze al aanwezig zijn wanneer de eicel vrijkomt, heb je de beste kans om zwanger te worden.1
Wat zijn mijn kansen om zwanger te worden tijdens de ovulatie?
Zelfs met de beste timing ter wereld is zwanger worden zeker niet gegarandeerd. De hoogste kans op zwangerschap per cyclus ligt meestal rond de 20 tot 40% en dit kan variëren op basis van factoren zoals leeftijd en individuele verschillen.4
Als je vruchtbaarheidsproblemen hebt, kunnen de kansen lager zijn4,5, maar vergeet niet dat veel mensen na een paar cycli pas zwanger worden en dat er voldoende ondersteuningsmogelijkheden zijn als je die nodig hebt.4,5
Kun je zwanger worden na de eisprong?
Na de eisprong overleeft het eitje nog maar ongeveer 24 uur.1 Dit is een zeer korte periode, daarom is het beter om het vóór de eisprong te proberen. De kans op bevruchting is namelijk het grootst als de zaadcellen al in de eileiders aanwezig zijn.1
Hoe bereken je je ovulatie en vruchtbare dagen
Het kan nuttig zijn om je ovulatiedag te kennen als je zwanger probeert te worden, vooral als je een onregelmatige cyclus hebt of vruchtbaarheidsproblemen ondervindt.4
Hieronder volgen enkele methoden om je ovulatie en vruchtbare dagen in te schatten.
1. Een kalender gebruiken
Als je een regelmatige cyclus hebt, kan het bijhouden ervan op een kalender (of het gebruik van een menstruatietracker) je een goede schatting geven van je vruchtbare dagen. De ovulatie vindt meestal plaats ongeveer 14 dagen voor het begin van je volgende menstruatie in een cyclus van 28 dagen. Deze methode is echter niet altijd betrouwbaar, omdat patronen kunnen variëren, zelfs bij mensen met regelmatige cycli.6
2. Het bijhouden van de basale lichaamstemperatuur
Je basale lichaamstemperatuur is de temperatuur van je lichaam in rust.7 Vanaf net na de eisprong tot het begin van je volgende menstruatie, stijgt de lichaamstemperatuur van de meeste vrouwen heel licht met ongeveer 0,5°C.7
Je meest vruchtbare dagen zijn de 2 of 3 dagen voor deze temperatuurstijging, dus lichaamstemperatuur is niet het meest effectieve hulpmiddel om een zwangerschap te plannen.1 Het kan echter wel helpen bevestigen dat de eisprong al heeft plaatsgevonden.1
Als je je temperatuur bijhoudt, doe dat dan elke ochtend op hetzelfde tijdstip, meteen nadat je wakker bent geworden.7
3. Baarmoederhalsslijm controleren
Baarmoederhalsslijm (afscheiding die uit je baarmoederhals komt) verandert tijdens je cyclus. Vlak voor de ovulatie neemt de hoeveelheid toe en wordt het dun en glibberig, zoals rauw eiwit.1,8
Dit slijm helpt bij de overleving en het transport van sperma, dus als je het opmerkt, kan het een goed moment zijn om te proberen.1,4
4. Ovulatievoorspellingskits (OVK)
OVK's meten het niveau van LH in je urine, het hormoon dat vlak voor de ovulatie een piek vertoont en het vrijkomen van een rijpe eicel triggert.3,9 Sommige onderzoeken suggereren dat het gebruik van OVK's de kans op zwangerschap kan vergroten voor mensen die proberen zwanger te worden. Er is meer onderzoek nodig om dit te bevestigen.9,10
5. Vruchtbaarheidsapps
Er zijn veel apps die je maandelijkse cycli kunnen analyseren en je vruchtbare periode kunnen voorspellen.6,11 De meeste zijn gebaseerd op de kalendermethode, maar sommige bevatten ook andere benaderingen. Door gegevens van OVK's, lichaamstemperatuurtracking en baarmoederhalsslijmmonitoring in te voeren, kun je een nauwkeurigere voorspelling krijgen. Omdat er zoveel apps beschikbaar zijn, moet je er een kiezen die evidence-based methoden gebruikt.6 Kijk of de app samenwerkt met zorgprofessionals of verwijst naar wetenschappelijk onderzoek. Dat is vaak een goed teken.
Het is belangrijk om na te denken over de nauwkeurigheid van vruchtbaarheidsapps als je van plan bent om ze te gebruiken.6,11 Veel vruchtbaarheidsapps stellen je in staat om je basale lichaamstemperatuur te meten.6 Deze kan echter door verschillende factoren worden beïnvloed, zoals het drinken van alcohol of stress, wat betekent dat wat je app je laat zien misschien niet helemaal nauwkeurig is.6,7
Je moet ook nadenken over hoe je gegevens worden verwerkt en opgeslagen om er zeker van te zijn dat ze goed worden beschermd.11
Veelvoorkomende vruchtbaarheidsuitdagingen
Als je problemen hebt met zwanger worden, weet dan dat je niet de enige bent. Ongeveer 1 op de 7 koppels kan problemen ondervinden bij het zwanger worden.5
Zowel mannen als vrouwen kunnen te maken krijgen met vruchtbaarheidsproblemen. Bij vrouwen komt dit vaak in de vorm van problemen met de eisprong. In sommige gevallen komt er helemaal geen eicel vrij (een aandoening die bekend staat als anovulatie) of de eicel komt onregelmatig vrij.12,13
Veel voorkomende oorzaken zijn het polycysteus ovarium syndroom (PCOS), schildklierproblemen en hypothalamus amenorroe (wanneer je hypothalamus ervoor zorgt dat je menstruatie stopt). Dit kan leiden tot onregelmatige menstruaties of helemaal geen menstruatie.12-14 Deze aandoeningen kunnen het moeilijker maken om zwanger te worden.
Overgewicht of ondergewicht kan invloed hebben op je vruchtbaarheid.5 Dit komt doordat een te laag gewicht invloed kan hebben op je eisprong, waardoor het moeilijker voor je wordt om zwanger te worden.5 Overmatige lichaamsbeweging kan ook leiden tot onregelmatige menstruatie of een gemiste menstruatie, wat kan leiden tot problemen bij de eisprong.4
Als je al langer dan een jaar probeert zwanger te worden of als je je bewust bent van mogelijke vruchtbaarheidsproblemen, is het aan te raden om met je huisarts te praten. Hij of zij kan je helpen en mogelijke behandelingen bespreken.4
Tot slot: leer je lichaam kennen en vergroot je kans op een zwangerschap
Je cyclus begrijpen, is niet alleen handig, het kan ook essentieel zijn als je zwanger wilt worden. De ovulatie speelt hierbij een sleutelrol: het is hét moment waarop je lichaam klaar is voor bevruchting. Door signalen zoals veranderingen in baarmoederhalsslijm, een stijging van je lichaamstemperatuur of een LH-piek te herkennen, kom je steeds dichter bij het bepalen van je vruchtbare venster.
En weet: je hoeft het niet alleen te doen. Als je vragen hebt of zwanger worden langer duurt dan je had gehoopt, bespreek dit dan gerust met een arts of specialist. Er is hulp, informatie én hoop voor elk vruchtbaarheidstraject.
Disclaimer: Het advies in dit artikel is alleen ter informatie en mag niet in de plaats komen van medische zorg. Raadpleeg je huisarts of zorgverlener voordat je behandelingen of remedies probeert.
- Simmons, R. G., & Jennings, V. (2020). Fertility awareness-based methods of family planning. Best Practice & Research Clinical Obstetrics & Gynaecology, 66, 68-82. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1521693419301798
- Reed, B. G., & Carr, B. R. (2015). The normal menstrual cycle and the control of ovulation. https://europepmc.org/article/nbk/nbk279054
- Thiyagarajan DK, et al. Physiology, Menstrual Cycle. StatPearls [Internet]. [geciteerd op 6 december 2024]. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK500020/
- Duane M, et al. Fertility awareness-based methods for women’s health and family planning. Front Med (Lausanne). 2022;9:858977. https://doi.org/10.3389/fmed.2022.858977
- Carson, S. A., & Kallen, A. N. (2021). Diagnosis and management of infertility: a review. Jama, 326(1), 65-76. https://jamanetwork.com/journals/jama/article-abstract/2781637
- Ali R, et al. Do fertility tracking applications offer women useful information about their fertile window? Reprod Biomed Online. 2020:S1472-6483(20)30509-5. https://doi.org/10.1016/j.rbmo.2020.09.005
- Steward K, Raja A. Physiology, ovulation and basal body temperature. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK546686/
- Han, L., Taub, R., & Jensen, J. T. (2017). Cervical mucus and contraception: what we know and what we don't. Contraception, 96(5), 310-321. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0010782417303918
- Gibbons T, et al. Timed intercourse for couples trying to conceive. Cochrane Database Syst Rev. 2023;9(9):CD011345. https://doi.org/10.1002/14651858.CD011345.pub3
- Johnson S, et al. Increased Likelihood of Pregnancy Using an App-Connected Ovulation Test System: A Randomized Controlled Trial. J Womens Health (Larchmt). 2020 Jan 13;29(1):84–90. https://doi.org/10.1089/jwh.2019.7850
- Hohmann-Marriott B, Starling L. What if it's wrong? Ovulation and fertility understanding of menstrual app users. 2022 Dec;2:100057. https://doi.org/10.1016/j.ssmqr.2022.100057
- Anwar, S., & Anwar, A. (2016). Infertility: A review on causes, treatment and management. Womens Health Gynecol, 5, 2-5. https://poliklinika-harni.hr/images/uploads/180/neplodnost-uzroci-lijecenje.pdf
- Carson SA, Kallen AN. Diagnosis and Management of Infertility: A Review. JAMA. 2021;326(1):65–76. https://doi.org/10.1001/jama.2021.4788
- Joham, A. E., Norman, R. J., Stener-Victorin, E., Legro, R. S., Franks, S., Moran, L. J., ... & Teede, H. J. (2022). Polycystic ovary syndrome. The lancet Diabetes & endocrinology, 10(9), 668-680. https://www.thelancet.com/journals/landia/article/PIIS2213-8587(22)00163-2/fulltext?ref=ourbrew.ph
