Oude tradities in een hip jasje: alles over matcha thee

Als je ‘s ochtends van jouw heerlijke matcha latte slurpt, sta je er waarschijnlijk niet bij stil, maar wist je dat matcha thee in Japan al sinds de 12de eeuw op traditionele wijze wordt gedronken? Matcha is een van die fascinerende ingrediënten die een lange traditie samenbrengt met een hip imago. In deze gids over matcha ontdek je alles over deze unieke theesoort. 

Laatste update: 05 augustus 2022.

Wat is matcha thee?

Matcha is een intense, groene poederthee die van oudsher in Japan wordt verbouwd en verwerkt. Het wordt gemaakt van groene theebladeren die voor de oogst in de schaduw worden gezet en vervolgens tot een fijn poeder worden vermalen. Matcha is een werkelijk unieke theesoort, niet alleen vanwege de manier waarop hij wordt verwerkt, maar ook vanwege zijn smaak en geschiedenis. 

Al honderden jaren speelt matcha een centrale rol in Japan. En dat niet alleen in de dagelijkse theecultuur van het land, maar ook in de traditionele theeceremonie, die oorspronkelijk door het zenboeddhisme werd geïntroduceerd.. 

Om thuis een kopje matcha te bereiden, klop je het poeder op met heet (maar niet kokend) water en drink je het traditioneel zonder melk. Matcha thee bevat een hogere concentratie aan vitaminen, mineralen en antioxidanten dan een gewoon kopje van groene theebladeren.

Tegenwoordig wordt matcha over de hele wereld steeds populairder, zowel in zijn oorspronkelijke vorm maar ook op innovatieve manieren zoals matcha lattes & matcha infused cakes en ijs.

De geschiedenis van matcha thee

Het ritueel van thee werd meer dan duizend jaar geleden in Japan geïntroduceerd door Boeddhistische geleerden, die het zelf hadden ontdekt tijdens hun studie in China. Zij brachten het onmiddellijk mee naar Japan, waar het uitgroeide tot een belangrijk onderdeel van cultuur, spiritualiteit en traditie. 

Tegen de 12e eeuw werd overal in Japan thee verbouwd op vele kleine percelen, vaak verbonden aan kloosters. In die tijd werden twee nieuwe verwerkingsmethoden voor thee ontwikkeld die uniek zijn voor Japan. De eerste is het stomen van de theebladeren om een unieke, plantaardige smaak te verkrijgen. De tweede is het vermalen van de gedroogde theebladeren tot een zeer fijn poeder, matchapoeder. 

Matchapoeder wordt gebruikt om de twee theesoorten te maken die centraal staan tijdens de traditionele theeceremonie. De theeceremonie, die oorspronkelijk door Samurai-krijgers werd uitgevoerd, is ontwikkeld door de Zen-school van het boeddhisme en draait om de ceremoniële handeling van het bereiden en serveren van thee. De ceremonie is zeer vereerd in de Japanse cultuur en wordt vandaag nog steeds uitgevoerd. 

In de afgelopen 50 jaar, naarmate het internationale reizen toegankelijker werd, zijn vele soorten groene thee steeds populairder geworden in het westen, voornamelijk vanwege hun gezondheidsvoordelen. Vooral matcha-thee is de afgelopen tien jaar sterk in populariteit gestegen en is in de meeste natuurvoedingswinkels te vinden, maar ook op de menukaarten van koffiebars als 'matcha latte’, een matcha groene thee met opgeschuimde melk. 

Wat maakt matcha thee uniek?

Matcha is een werkelijk unieke thee met een rijk erfgoed, ongebruikelijke bereidingsmethoden en een kenmerkend smaakprofiel. En dan hebben we het nog niet eens over de levendige groene kleur!

In tegenstelling tot andere theesoorten die overal ter wereld kunnen worden geteeld, wordt matcha voornamelijk geproduceerd in één specifiek gebied in Japan: de regio Uji, waar de boeren de theeplanten enkele weken voor de oogst in de schaduw zetten. Matcha thee is een van de weinige theesoorten ter wereld waar deze schaduwtechniek wordt toegepast. 

Waarom? Doordat het zonlicht niet bij de bladeren kan komen, wordt de laatste groeiperiode vertraagd, waardoor het chlorofyl in de plant toeneemt en er nieuwe scheuten tevoorschijn komen die heldergroen zijn en vol vocht zitten. Dit is niet alleen de reden voor de iconische kleur van matcha, maar ook de oorzaak van de beroemde plantaardige smaak en het zachte mondgevoel, met zeer weinig bitterheid. 

Een ander uniek kenmerk van de productie van matcha thee is dat de blaadjes binnen 48 uur na de oogst in gedeeltelijk gedroogde toestand worden gekoeld. Op dat moment van het proces worden ze ‘tencha’ genoemd. Hierdoor kunnen de boeren wachten op het perfecte moment om te oogsten, wat slechts een- of tweemaal per jaar plaatsvindt, terwijl de verwerking het hele jaar door kan blijven doorgaan. 

In de allerlaatste fase van de matchaproductie worden de tencha-blaadjes volledig gedroogd en vervolgens tot een fijn poeder vermalen op een met de hand uitgehouwen molensteen. Deze traditionele methode vergt ongeveer 20 minuten om zorgvuldig matcha-poeder te malen voor slechts 4 koppen thee! Moderne matchafabrieken gebruiken nu mechanische molens, maar die kunnen het proces niet te veel versnellen omdat de toegenomen wrijving het poeder zou verhitten, waardoor de smaak zou worden aangetast en de levendige groene kleur zou vervagen.

Wat zijn de voordelen van matcha thee drinken?

In tegenstelling tot jouw gewone kopje thee, consumeer je bij het drinken van matcha thee het hele blad. Om precies te zijn zelfs meerdere bladeren, want een kopje bevat tot 3 gram matcha. Door het hele blad te drinken, krijg je veel meer antioxidanten, vitaminen, mineralen en ook cafeïne binnen. Veel meer dan wanneer je groene theebladeren of een theezakje in heet water zou laten trekken. 

Dit is een van de redenen waarom matcha de laatste jaren over de hele wereld populair is geworden als dagelijks drankje. Het levert een hoge hoeveelheid cafeïne en dus energie, maar bevat ook een hoge concentratie van de voordelen die we van gewone groene thee krijgen. Het zachte mondgevoel en de boterachtige, grasachtige smaak zijn ook geweldig in combinatie met schuimige melk, perfect voor je ochtend latte. 

Hoewel je verschillende soorten groene thee in poedervorm kunt krijgen, en deze vaak matcha worden genoemd, is de naam matcha eigenlijk alleen van toepassing op groene theepoeder die in Japan wordt verbouwd en op een zeer specifieke manier wordt verwerkt, precies zoals hierboven werd vermeld. 

Er is nu een overvloed aan matcha-theemengsels op de markt. Sommige worden gemaakt van thee die in andere landen wordt verbouwd (China & Kenia produceren nu beide matchapoeders), sommige gebruiken andere soorten thee (bijvoorbeeld zwarte thee uit Sri Lanka, of Rooibos uit Zuid-Afrika, in plaats van de groene tencha uit Japan), sommige mengen matcha zelfs met andere poeders, zoals fruit- of kruidenpoeders om kleurrijke matcha latte te maken of om de gezondheidsvoordelen op andere manieren te versterken. Wil je echter zeker zijn dat je een portie antioxidanten, vitaminen, mineralen en cafeïne binnenkrijgt, kies dan voor de echte, traditioneel bereide matcha.

Hoeveel matcha thee mag je per dag drinken? 

Matcha thee bevat cafeïne en daarom wordt geadviseerd om niet meer dan de aanbevolen dagelijkse dosis van 400 mg per dag te consumeren. Dit komt neer op ongeveer 5 kopjes matcha per dag.

Je kunt matcha op elk moment van de dag drinken, maar om er optimaal van te genieten kun je matcha beste 's ochtends drinken. Ook voor het sporten of andere activiteiten waarbij je een opkikker nodig hebt, is matcha ideaal. Je kan jouw eerste kopje matcha het beste met of na het eten drinken, omdat het bij sommige mensen een lichte misselijkheid kan veroorzaken als je het op een lege maag drinkt. 

Als je gevoelig bent voor cafeïne kun je matcha het beste behandelen als koffie en het niet na het middaguur drinken, anders kan het je 's nachts wakker houden. 

Om de perfecte balans tussen smaak en voordelen van matcha te bereiken, moet je ongeveer 3 gram matchapoeder per kopje consumeren. Dat komt neer op ongeveer een halve afgestreken theelepel. 

Let ook op met suikerrijke matcha latte poeders die vaak niet genoeg matchapoeder bevatten om smaak toe te voegen of veel nutriënten te bevatten. Een tip is om de ingrediënten zorgvuldig te controleren om te bevestigen dat matcha groene thee het hoofdbestanddeel is.

Hoe moet je matcha thee bereiden?

De bereiding van matcha is een essentieel onderdeel van de traditionele theeceremonie, zelfs tot en met de accessoires die worden gebruikt en de manier waarop het tijdens de ceremonie wordt vastgehouden. 

Matcha wordt bereid in een kom, niet in een kopje, en de gastheer zal verschillende spirituele bewegingen doen bij het presenteren en doorgeven van de kommen aan de gasten. Zo zal elke gast, alvorens uit de kom te drinken, de kom twee keer met de klok mee draaien, om het prachtige ontwerp op de kom aan de gastheer te tonen. Dit is om respect te tonen aan de gastheer en om ervoor te zorgen dat je alleen uit de achterkant van de kom drinkt. 

Het theeschepje waarmee het poeder in de kom wordt gedaan, wordt gemaakt door een theemeester en krijgt een naam van de eigenaar. De gastheer kiest een naam die de natuur en de seizoenen weerspiegelt en die een boodschap overbrengt die hij tijdens de ceremonie aan zijn gasten wil doorgeven. 

Er zijn twee soorten thee die tijdens de theeceremonie worden bereid, beide op basis van matcha. Enerzijds is er sterke thee, die dik en zwaar is, bijna soepachtig en wordt gedeeld uit dezelfde kom, terwijl de eenheid van de groep wordt weerspiegeld en gerespecteerd. En anderzijds lichte thee, die aan het einde van de ceremonie wordt gedronken terwijl er Japanse zoetigheden met de medegasten worden gedeeld.

Als je thuis traditionele matcha wil bereiden, heb je dezelfde accessoires nodig die al honderden jaren voor de ceremonie worden gebruikt. De belangrijkste zijn een kom en een garde - idealiter een bamboe matcha-garde, maar een handgarde kan ook werken als die fijn genoeg is. 

Om de matcha te bereiden, doe je een halve theelepel poeder op de bodem van je kom, voeg je een scheut koud water toe, dan een scheut vers gekookt water en klop je in een 'W'-beweging. De garde moet de bodem van de kom lichtjes raken en je wilt zien dat het oppervlak van de matcha bedekt wordt met lichte, schuimige belletjes. Van zodra je dat ziet, is je matcha klaar. Geniet ervan uit de kom of giet het in een kopje naar keuze en vul het aan met warm of koud water. Wil je iets nieuws proberen? Experimenteer dan eens met melk of limonade.

Het belangrijkste waar je op moet letten bij het bereiden van matcha is dat het water niet op kooktemperatuur is. Je moet streven naar zo'n 80-85 graden voor het perfecte kopje (of voeg eerst een scheutje koud water toe, als je geen luxe waterkoker hebt). Zoals met alle groene thee, is matcha delicater, dus als je kokend water gebruikt, zullen de blaadjes verbranden en dit zal je matcha bitter en minder lekker maken. 

Als je jouw matcha kiest en echt wilt genieten van de pure smaak van matcha, ga dan voor een matchapoeder van hoge kwaliteit uit de Uji-regio in Japan. Als je op een meer avontuurlijke of innovatieve manier van matcha wilt genieten, kijk dan uit naar melanges die aan jouw wensen voldoen, zowel op het vlak van smaak, voordelen of ingrediënten. 

Als je met matcha wilt bakken, kan je dat doen met een lagere kwaliteit matcha. Voor bakken zal je namelijk grotere hoeveelheden matcha nodig hebben. Als je wilt genieten van matcha in een latte of als een toevoeging aan andere voedingsmiddelen als onderdeel van een gezonde routine - bijvoorbeeld in overnight oats, smoothies of pannenkoeken - wees dan niet bang om te experimenteren met mengsels van matcha die ook andere superfoods of smaken bevatten. Ga op zoek naar wat jij lekker vindt!