Alles over lijnzaad, het krachtige zaadje van de vlasplant

We horen wel eens dat lijnzaad gevaarlijk is omdat het cyanogenen bevat, maar als je het de juiste manier gebruikt, heeft dit veelzijdige zaadje tal van voordelen. Ontdek hier de vele toepassingen van het zaad van de vlasplant.

Laatste update: 18 maart 2022.

Wat is lijnzaad en waar komt de naam vandaan?

Lijnzaadjes (in het Engels flax seeds) komen van de vlasplant. Vlas wordt al duizenden jaren voor allerlei doeleinden gebruikt. Vandaar de toevoeging ‘usitatissumum’ aan de Latijnse benaming Linum usitatissimum. Dit betekent namelijk ‘aller gebruikelijkst’. ‘Linum’ betekent draad of lijn.

Van de lange vezels (draden) van de gedroogde stengel wordt onder meer linnen gemaakt. Vlas werd speciaal voor de productie van linnen gekweekt, maar ook voor lijnolie voor verf en als voedergewas. Door de opkomst van de katoenindustrie is de teelt van vlas sterk afgenomen. Nu wordt het voornamelijk nog voor menselijke consumptie gebruikt.

Vlas, in het Engels flax genoemd, is een eenjarig gewas dat wel 1,5 meter hoog kan worden. Aan de uiteinden van de stengels bloeien in juni kleine lichtblauwe bloempjes. De vlasplant heeft een hele stevige stengel, die door zijn buigzaamheid zware stormen kan doorstaan. Een bloeiend vlasveld in de wind ziet eruit als een prachtige blauwe, golvende zee. Helaas bloeien de bloempjes maar één dag en is het schouwspel maar van korte duur.

Waar is lijnzaad goed voor?

Lijnzaad wordt nu vooral als voeding gebruikt, maar is lijnzaad gezond? Lijnzaad bevat diverse vitaminen en mineralen zoals mangaan, magnesium, fosfor, koper en vitamine B1. Maar vooral de rijkdom aan vezels, slijmstoffen en omega 3-vetzuren maken lijnzaad speciaal. Dit zijn de verschillende manieren waarop je optimaal van de eigenschappen van lijnzaad kunt genieten:

• Ter bevordering van de natuurlijke stoelgang. De vezels van het lijnzaad bevatten veel slijmstoffen (mucilage). Deze slijmstoffen dragen samen met de vezels bij aan het bevorderen van de darmperistaltiek en de stoelgang. De ontlasting blijft zacht en passeert de darmen op een natuurlijke manier.
• Ondersteunend voor de huid. Het gebruik van lijnzaad of lijnzaadolie kan helpen bij de ondersteuning van een gezonde huid, zowel door inwendig als uitwendig gebruik.
• Bij behoud van een goed cholesterolgehalte. Koudgeperste olie van lijnzaad is rijk aan omega 3-vetzuren, waaronder alfalinoleenzuur. Dit is een essentieel vetzuur dat het lichaam niet zelf kan aanmaken. Deze vetzuren dragen bij aan de instandhouding van normale cholesterolgehalten in het bloed.
• Voor een regulerende werking op de hormoonhuishouding. De essentiële vetzuren linolzuur en linoleenzuur in lijnzaadolie hebben een regulerende werking op het hormoonstelsel. Dit wordt nog versterkt door de lignanen in het lijnzaad, die fyto-oestrogenen bevatten.

Heel en gebroken lijnzaad

Lijnzaad kun je zowel heel als gebroken kopen. Als je gevoelige darmen hebt, kun je de hele lijnzaadjes voor gebruik het best eerst wellen. Dit doe je door de zaadjes 10-20 minuutjes zachtjes in water te laten sudderen en daarna af te zeven of door een eetlepel zaadjes een nachtje in een halve liter koud water te laten staan. De zaadjes kun je na afzeven gebruiken in allerlei gerechten. Het water hoef je trouwens niet weg te gooien. Je zult zien dat dit heel dik en slijmerig geworden is. Je kan dit slijm drinken om je (darm)slijmvliezen te verzachten of je stoelgang te bevorderen. Het is ook een handige en gezonde basis voor het maken van sausjes.

Gebroken lijnzaad hoef je niet eerst te wellen, maar kun je direct in je yoghurt of kwark doen. Weet wel dat als gebroken lijnzaad aan de lucht wordt blootgesteld het snel gaat fermenteren. Hierbij wordt cyanogeen in ons lichaam omgezet in cyanide, oftewel blauwzuur. Dit kan buikkrampen en ademhalingsproblemen veroorzaken. Om dit te voorkomen, is het goed om het gebroken lijnzaad luchtdicht te bewaren of je zou voor gebruik wat heel lijnzaad kunnen fijnmalen.

Hoe kun je lijnzaad gebruiken?

Het advies is om geen grote hoeveelheden (gebroken) lijnzaad langdurig te gebruiken. Hoeveel lijnzaad per dag goed voor je is, hangt van verschillende factoren af. Over het algemeen kan 15 gram (1 tot 2 eetlepels) gebroken lijnzaad per dag, maar niet voor een langdurige periode. Bij gebruik van lijnzaad is het goed om voldoende te drinken om verstopping te voorkomen en te zorgen dat de slijmstoffen hun werk kunnen doen.

• In de keuken. De omega 3-vetzuren in lijnzaad blijven bij hoge temperaturen hun werking behouden. Daarom kun je de zaadjes prima toepassen bij het bakken van brood, koekjes, crackers en pizza’s. Maar ook in zadenmixen is lijnzaad een goede aanvulling. En meng bijvoorbeeld eens wat lijnzaad door warme rijstgerechten (na het koken van de rijst). Voor degenen die een stap verder willen gaan in hun gezonde levensstijl, bieden we een selectie van biologisch lijnzaad. Ons biologisch lijnzaad wordt geteeld met respect voor de natuur en zonder het gebruik van kunstmatige bestrijdingsmiddelen, wat zorgt voor een puur en natuurlijk product.
• Lijnzaadolie. Holland & Barrett koudgeperste biologische lijnzaadolie is een gezonde verrijking van je dieet. Heerlijk door je yoghurt, smoothie of salade. Deze olie mag je niet verhitten. Bij warme gerechten kun je hem het beste pas op het laatst toevoegen.
• Capsules. De Holland & Barrett lijnzaadoliecapsules bevatten 1000 mg lijnzaad. Dit is van nature rijk aan plantaardige omega 3 en bevat de vetzuren linoleenzuur, linolzuur en oliezuur. Een dagelijkse inname van 2 gram alfa-linoleenzuur (ALA) en linolzuur is goed voor het cholesterol.
• Als kompres. Heb je een splinter die er niet uit wil? Hang dan een buideltje met wat gebroken lijnzaad 10 minuutjes in kokend water. Het zadenpapje kun je dan warm op de aangedane plek aanbrengen. Leg er een gaasje of komprespleister overheen en laat het een tijdje intrekken. Je zult zien dat de splinter of de ontsteking loskomt. Het is trouwens ook fijn om het op een nijnagel of een ingegroeide teennagel aan te brengen. De huid om de nagel wordt hierdoor zacht en de (nij)nagel zal beter weg te knippen zijn. Bij stijve of vermoeide spieren kan een kompres van lijnzaad ook verlichting en ontspanning bieden.
• In bad. Een bad met havervlokken en lijnzaad, eventueel in een buideltje of washandje, kan de droge huid verzachten.

Tot slot: gebruik lijnzaad op de juiste manier

De vlasplant heeft dus niet alleen een prachtig, blauw bloempje, maar heeft ook nog eens een krachtig zaadje met tal van toepassingen. Zoals je hierboven hebt kunnen lezen heeft het zaadje meerdere eigenschappen dat lijnzaad gezond maakt. Lijnzaad kan een goede toevoeging zijn aan een gezond en gevarieerd voedingspatroon, maar houd je wel aan de aanbevolen hoeveelheid.  
 
Dit advies is puur ter informatie en is niet bedoeld ter vervanging van medisch advies of medicijnen. Neem contact op met je huisarts of specialist wanneer de klachten aanhouden.