Wat zijn de vitamine D bijwerkingen?
Vitamine D is belangrijk voor ons lichaam. Hoewel het meestal veilig is in de juiste dosering, kan te veel vitamine D bijwerkingen en zelfs gezondheidsrisico's veroorzaken. In dit artikel lees je waarvoor vitamine D wordt gebruikt, wat de mogelijke bijwerkingen en symptomen zijn van een overdosering en voor wie extra voorzichtigheid geboden is. Ook bespreken we de aanbevolen doseringen, contra-indicaties en alternatieven om voldoende vitamine D binnen te krijgen.
Waar wordt vitamine D voor gebruikt?
Vitamine D is een essentiële vitamine. Deze zonnevitamine:
- Helpt het immuunsysteem.1,2
- Is van belang voor de opbouw van sterke tanden.3,4
- Is goed voor de werking van de spieren.5,6
- Heeft een gunstige invloed op het celdelingsproces.7
- Draagt ertoe bij dat calcium goed uit de voeding wordt opgenomen en verhoogt de calciumopname in de botten.8,9
- Bevordert een normaal/goed calciumgehalte in het bloed.10
In Nederland kunnen we van maart tot november onder invloed van zon zelf vitamine D aanmaken via onze huid. Vitamine D wordt ook voor een deel verkregen uit voedingsmiddelen zoals vette vis en verrijkte producten.
De Gezondheidsraad adviseert 10 mcg bij kinderen tot 4 jaar. Daarnaast zijn er overtuigende aanwijzingen dat ouderen vanaf 70 jaar 20 mcg vitamine D nodig hebben. Er zijn niet genoeg aanwijzingen dat mensen tussen de 4 en 70 jaar extra vitamine D nodig hebben. Omdat er geen duidelijke gezondheidsuitkomsten zijn, moet het serum 25OHD-gehalte bij 4- tot 70-jarigen gedurende het hele jaar minimaal 30 nmol per liter bedragen. Zwangere vrouwen wordt ook aangeraden om 10 mcg vitamine D per dag uit een supplement te gebruiken.19
Deze groepen hebben ook baat bij extra vitamine D:
- Mensen die weinig of niet in de zon komen.
- Mensen met een donkere huid.11,12
- Vrouwen van 50 tot 70 jaar.
Ook wordt het op doktersadvies voorgeschreven aan mensen met lage vitamine D-waardes in het bloed.
Vitamine D te veel: hoeveel mcg heb je nodig?
De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) van vitamine D voor een volwassene varieert, maar ligt meestal rond de 10 microgram (400 IE). In specifieke gevallen, zoals bij oudere volwassenen, kan dit oplopen tot 20 microgram (800 IE). De maximale veilige bovengrens (UL) voor volwassenen is vastgesteld op 100 microgram (4000 IE) per dag.19
Het wordt als "te veel" beschouwd als deze grens voor een lange tijd wordt overschreden, wat kan leiden tot allerlei symptomen en bijwerkingen die hieronder uitgelegd worden. Voor iedereen die overweegt hogere doseringen te nemen, is het aan te raden eerst medisch advies in te winnen.
Bijwerkingen van een teveel aan vitamine D
Wanneer er te veel vitamine D in het lichaam aanwezig is, kunnen er verschillende bijwerkingen van vitamine D optreden. Vaak voorkomende symptomen van een te hoge vitamine D-waarde zijn onder andere misselijkheid, vermoeidheid en verlies van eetlust.13 Bij een ernstige overdosering kunnen zich ook klachten voordoen zoals constipatie, zwakte en uitdroging.13,14
In de meest ernstige gevallen kan er sprake zijn van hypercalciëmie (een verhoogd calciumgehalte in het bloed).15,16,17 Dit kan leiden tot nierproblemen en een onregelmatige hartslag.
Ook kunnen bijwerkingen zoals botpijn en calcificatie van zachte weefsels optreden.10,18 Hypercalciëmie kan een voorloper zijn van calcificatie, maar ze zijn niet hetzelfde. Calcificatie kan ernstige gevolgen hebben, aangezien calciumafzettingen zich kunnen ophopen in organen zoals de nieren en het hart. Dit vergroot het risico op blijvende schade. Voor mensen met onderliggende gezondheidsproblemen, zoals nier- of hartaandoeningen, kunnen deze bijwerkingen extra risicovol zijn.
Deze symptomen kunnen verschillen in ernst en worden in de meeste gevallen veroorzaakt door een lange tijd een hoge dosering vitamine D te gebruiken.
Kan het gebruik van vitamine D gevaarlijk zijn?
Een te hoge inname van vitamine D kan voor iedereen risico’s opleveren, niet alleen voor mensen met een medische aandoening. Langdurig hoge doseringen kunnen bijvoorbeeld leiden tot een te hoog calciumgehalte in het bloed, wat klachten zoals misselijkheid, nierproblemen en kalkafzetting in weefsels kan veroorzaken. Het is daarom verstandig om binnen de aanbevolen dosering te blijven en bij twijfel advies in te winnen bij een deskundige.
Mensen met nieraandoeningen of een hoog calciumgehalte in het bloed wordt geadviseerd om zeer voorzichtig te zijn met hogere doseringen vitamine D.21,22
Het gebruik van vitamine D wordt afgeraden voor mensen met bepaalde aandoeningen of gezondheidsrisico’s. Bij aandoeningen zoals sarcoïdose en hyperparathyreoïdie (overactieve schildklier) kan vitamine D-suppletie schadelijk zijn.20 Ook mensen met een verhoogd calciumgehalte in het bloed moeten voorzichtig zijn, omdat vitamine D dit nog verder kan verhogen. Bij twijfel is het verstandig om medisch advies in te winnen.
Contra-indicaties
Ook bij gebruik van bepaalde medicijnen zoals diuretica kan vitamine D minder goed worden verdragen. Deze groepen kunnen beter eerst medisch advies inwinnen voordat zij vitamine D-supplementen nemen om ongewenste bijwerkingen te voorkomen.
Vitamine D en K
Vitamine D en vitamine K werken samen als partners voor een gezonde calciumhuishouding. Vitamine D zorgt voor opname van calcium uit de voeding. Vitamine K zorgt vervolgens voor de opname van calcium in de botten.
Vergelijk het met een systeem waarbij vitamine D de "deur openzet" voor calcium en vitamine K als "verkeersregelaar" zorgt dat het calcium naar de juiste bestemming gaat.
Tot slot: gebruik hogere doseringen vitamine D altijd samen met vitamine K
Er zijn verschillende manieren om aan de dagelijkse hoeveelheid vitamine D te komen zonder supplementen. Voeding zoals vette vis (zalm, makreel), lever, eieren en verrijkte producten zoals margarine en melk bevatten ook vitamine D.
Blootstelling aan zonlicht stimuleert de aanmaak van vitamine D in het lichaam. Mensen met een lichte huid kunnen in de zomer vaak genoeg vitamine D opslaan om de wintermaanden te overbruggen. Voor mensen met een donkere huid is dit lastiger, waardoor voor hen suppletie wordt aanbevolen. Voor degenen die op een natuurlijke manier hun vitamine D willen verhogen, zijn aanpassingen in het eetpatroon en levensstijl het overwegen waard.
- Hewison, M. (2012). Vitamin D and the immune system: new perspectives on an old theme. Rheumatic Disease Clinics, 38(1), 125-139. https://www.rheumatic.theclinics.com/article/S0889-857X(12)00013-0/abstract
- Schwalfenberg, G. K. (2011). A review of the critical role of vitamin D in the functioning of the immune system and the clinical implications of vitamin D deficiency. Molecular nutrition & food research, 55(1), 96-108. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1002/mnfr.201000174
- Bumbu, B. A., Luca, M. M., & Buzatu, R. (2023). Examining the role of vitamin d in caries susceptibility in children’s deciduous teeth: a systematic review. Nutrients, 15(22), 4826. https://www.mdpi.com/2072-6643/15/22/4826
- Krall, E. A., Wehler, C., Garcia, R. I., Harris, S. S., & Dawson-Hughes, B. (2001). Calcium and vitamin D supplements reduce tooth loss in the elderly. The American journal of medicine, 111(6), 452-456. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0002934301008993
- Dawson-Hughes, B. (2017). Vitamin D and muscle function. The Journal of steroid biochemistry and molecular biology, 173, 313-316. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0960076017300833
- Ceglia, L., & Harris, S. S. (2013). Vitamin D and its role in skeletal muscle. Calcified tissue international, 92, 151-162. https://link.springer.com/article/10.1007/s00223-012-9645-y
- Studzinski, G. P., Gocek, E., & Danilenko, M. (2011). Vitamin D effects on differentiation and cell cycle. In Vitamin D (pp. 1625-1656). Academic Press. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/B9780123819789100848
- Ahmadieh, H., & Arabi, A. (2011). Vitamins and bone health: beyond calcium and vitamin D. Nutrition Reviews, 69(10), 584-598. https://academic.oup.com/nutritionreviews/article-abstract/69/10/584/1866761
- Goltzman, D. (2018). Functions of vitamin D in bone. Histochemistry and cell biology, 149(4), 305-312. https://link.springer.com/article/10.1007/s00418-018-1648-y
- Wang, J., Zhou, J. J., Robertson, G. R., & Lee, V. W. (2018). Vitamin D in vascular calcification: a double-edged sword?. Nutrients, 10(5), 652. https://www.mdpi.com/2072-6643/10/5/652
- Hanel, A., & Carlberg, C. (2020). Skin colour and vitamin D: An update. Experimental Dermatology, 29(9), 864-875. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/exd.14142
- Libon, F., Cavalier, E., & Nikkels, A. F. (2013). Skin color is relevant to vitamin D synthesis. Dermatology, 227(3), 250-254. https://karger.com/drm/article-abstract/227/3/250/113905/Skin-Color-Is-Relevant-to-Vitamin-D-Synthesis
- Marcinowska-Suchowierska, E., Kupisz-Urbańska, M., Łukaszkiewicz, J., Płudowski, P., & Jones, G. (2018). Vitamin D toxicity–a clinical perspective. Frontiers in endocrinology, 9, 550. https://www.frontiersin.org/journals/endocrinology/articles/10.3389/fendo.2018.00550/full
- Ozkan, B., Hatun, S., & Bereket, A. (2012). Vitamin D intoxication. The Turkish journal of pediatrics, 54(2), 93-98. https://turkjpediatr.org/article/view/1602
- Tebben, P. J., Singh, R. J., & Kumar, R. (2016). Vitamin D-mediated hypercalcemia: mechanisms, diagnosis, and treatment. Endocrine reviews, 37(5), 521-547. https://academic.oup.com/edrv/article/37/5/521/2567097
- Cusano, N. E., Thys-Jacobs, S., & Bilezikian, J. P. (2018). Hypercalcemia due to vitamin D toxicity. Vitamin D, 507-526. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/B9780128099636000821
- Schlingmann, K. P. (2021). Vitamin D–dependent hypercalcemia. Endocrinology and Metabolism Clinics, 50(4), 729-742. https://www.endo.theclinics.com/article/S0889-8529(21)00081-5/abstract
- Zittermann, A., Schleithoff, S. S., & Koerfer, R. (2007). Vitamin D and vascular calcification. Current opinion in lipidology, 18(1), 41-46. https://journals.lww.com/co-lipidology/abstract/2007/02000/vitamin_d_and_vascular_calcification.10.aspx
- Gezondheidsraad. (2012, 26 september). Evaluatie van de voedingsnormen voor vitamine D. Gezondheidsraad. Geraadpleegd op [datum], van https://www.gezondheidsraad.nl/documenten/adviezen/2012/09/26/evaluatie-van-de-voedingsnormen-voor-vitamine-d
- Kamphuis, L. S., Bonte‐Mineur, F., van Laar, J. A., van Hagen, P. M., & van Daele, P. L. (2014). Calcium and vitamin D in sarcoidosis: is supplementation safe?. Journal of Bone and Mineral Research, 29(11), 2498-2503. https://academic.oup.com/jbmr/article-abstract/29/11/2498/7598845
- Niernieuws. (z.d.). Vitamine D en de nieren: Let op bij hoge doseringen. Geraadpleegd op 12 november 2024, van https://niernieuws.nl/vitamine-d-nieren/
- Kim, H. S., Chung, W., & Kim, S. (2011). Vitamin d, and kidney disease. Electrolytes & Blood Pressure: E & BP, 9(1), 1. https://synapse.koreamed.org/upload/synapsedata/pdfdata/0158ebp/ebp-9-1.pdf
